2. Programma Woonplaats Zeeland

Zeeland is Land in Zee. Kust, land, zeearmen en eilanden, het samenspel tussen water en land, het geeft Zeeland een unieke ligging en een bijzondere omgeving voor mensen om te wonen, te werken en te recreëren. Deze unieke ligging in een veilige, economisch aantrekkelijke en ecologisch gezonde delta is ons Zeeuwse kapitaal en onze leefomgeving. In Zeeland bepalen water, landbouw, wonen, natuur, industrie en recreatie de kwaliteit van de leefomgeving. Als we die kwaliteit willen behouden, dan moeten we ons steeds afvragen: wat mag waar wel en waar niet, hoe beïnvloedt dat elkaar over en weer, wat zijn de effecten op milieu, landschap, economie op korte en langere termijn.  De  Omgevingsvisie 2021 vormt het strategisch beleidskader. 

In dit begrotingshoofdstuk Woonplaats Zeeland staat de kwaliteit van de fysieke leefomgeving centraal. Daarbij staan de volgende onderwerpen centraal: de gebouwde omgeving met steden, dorpen en bedrijventerreinen, de kwaliteit van de kust en recreatie, milieu en water, zowel de Deltawateren als het beheer van grond- en oppervlaktewater binnendijks. Landbouw en natuur, ook onderdeel van de fysieke leefomgeving, komen aan de orde bij het programma Balans in landelijk gebied.
Het behoud van de kwaliteit van de leefomgeving wordt geregeld door tal van wetten en regelingen, onder de verantwoordelijkheid van rijk, provincie, gemeenten en waterschap. In de Omgevingswet komt er straks één loket voor alle vragen, klachten, vergunningen etc. Dat loket wordt de gemeente. De invoering van de Omgevingswet vereist een vernieuwing in samenwerking, denken en doen tussen overheden. Ook dit traject komt in dit hoofdstuk aan de orde.

De speerpunten voor de verschillende deelprogramma's zijn:

Deltawateren

• Bijdragen aan vervolg gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050;
• Herintroductie van beperkt getij op de Grevelingen;
• Gebiedsproces Volkerak-Zoommeer (VZM- korte en middellange termijn);
• Zoetwaterbeschikbaarheid Zuidwestelijke Delta (in relatie tot Zeeuws Deltaplan zoet water);
• Continueren inzet voor uitvoeringsprogramma Oosterscheldevisie;
• Kennisprogramma zeespiegelstijging in relatie tot herijking Voorkeurstrategie Zuidwestelijke Delta in 2026.

Kwaliteitskust: toerisme, recreatie en vrije tijd

• Uitvoering geven aan de kwaliteitsimpuls ten aanzien van aandachtsgebieden en strandovergangen in het kader van het uitvoeringsprogramma Zeeuwse Kustvisie;
• Stimulering kwaliteitsverbetering (o.a. voorkomen ondermijning) en verduurzaming/klimaatadaptatie (inclusief stikstofopgave) verblijfsrecreatie in Zeeland;
• Stimulering duurzaam toeristisch mobiliteitsnetwerk en verbeteren toeristische bereikbaarheid met spreiding in tijd en locaties;
• Stimuleren digitale innovatie en databeheer waardoor informatie over toeristische activiteiten, ondernemers, verblijfsaccommodaties en evenementen voor recreant, toerist en inwoner beter vindbaar en zichtbaar zijn;
• Stimuleren Zeeuwse waterrecreatie (Zeeland Land IN Zee) en n.a.v. onderzoek waterrecreatie uitvoering geven aan Actieprogramma Watersport;
• Het maken van cross-overs door de sector met andere belangrijke thema's zoals natuur-, steden- en waterbeleving;
• Versterking stedelijk toerisme door vervolgonderzoek naar de kansen van toerisme en retail in de Zeeuwse steden en mogelijkheden betrekken in het aanjaagprogramma Economische Impuls Zeeland (afgestemd met de acties in de programmalijn wonen en binnensteden);
• Structureel en meetbaar inzicht in de (positieve) impact van toerisme op economie, leefbaarheid en voorzieningen en door kennisdeling het bevorderen van het imago en het draagvlak voor toerisme;
• Zeeuwse kennisagenda voor het vrijetijdsdomein met onderzoeksprogramma, in samenwerking met de toeristische partners en ter uitvoering van het ‘Zeeuws Perspectief 2030’ en de nieuwe Omgevingsvisie Zeeland.

Milieu

• Uitvoering Brzo taken door DCMR op afgesproken wijze;
• Begroting RUD Zeeland op basis van de evaluatie PxQ systeem en afrekening op werkelijk bestede uren;
• Verkenning van de toekomst van de RUD Zeeland in afstemming met gemeenten en waterschap;
• Actualisatie Milieuprogramma en VTH programma;
• Uitvoering BRIKS taken door de Omgevingsdiensten laten uitvoeren conform wetgeving;
• Uitvoeren acties uit het Milieuprogramma 2018.

Omgevingswet (digitaal stelsel)

• Informatie en applicatie stelsel gereed maken zodat Omgevingsvisie en Omgevingsverordening kunnen worden gepubliceerd

Wonen en bedrijventerreinen

• Opstellen van een Woonagenda en aanpak o.a. met de gemeenten;
• Uitvoeren Fonds Impuls Bedrijventerreinen, Provinciale Impuls Wonen en de regeling Herinvulling Leegstaande Panden.

• Zeeuwse Omgevingsvisie Deel A
• Zeeuwse Omgevingsvisie Deel B
• Omgevingsverordening Zeeland 2018
• VTH Programma Schoon, gezond en veilig Zeeland
• Milieuprogramma 2018-2022
• Verordening kwaliteit vergunningverlening, toezicht en handhaving omgevingsrecht Zeeland 2016
• Beleidsnota Natuurwetgeving
• Deltaprogramma
• Voorkeursstrategie Zuidwestelijke Delta
• Programmatische aanpak Grote Wateren
• Natura 2000 beheerplannen (voor de afzonderlijke Deltawateren)
• Zwemwaterrichtlijn
• Kaderrichtlijn Water

Milieu

• Vergunningverlening, toezicht en handhaving bij bedrijven, waarvoor de Provincie bevoegd gezag is;
• Vergunningverlening en toezicht op bodemsaneringen en nazorg;
• Uitvoering van bodemonderzoeken en bodemsaneringen;
• Vergunningverlening, toezicht en handhaving voor vuurwerkevenementen, luchtvaart, ontgrondingen en grondwateronttrekkingen;
• Uitvoeren programma Impuls omgevingsveiligheid;
• Accounthouderschap van de RUD Zeeland en de Brzo RUD (DCMR);
• Interbestuurlijk toezicht voor wat ruimtelijke ordening en milieutaken betreft;
• Nazorg gesloten stortplaatsen;
• Coördinatie uitvoering VTH taken binnen Zeeland.

Ruimtelijke kwaliteit

• Overleg over ruimtelijke plannen met betrokken bestuursorganen;
• Toezicht op huisvesting statushouders.

Water

• Beheer grondwatermeetnet;
• Aanwijzen zwemlocaties;
• Bescherming grond- en oppervlaktewater.

De Deltawateren zijn voor Zeeland vanuit ecologisch, ruimtelijk, recreatief en economisch oogpunt van grote waarde. Ze bepalen in belangrijke mate de kwaliteit van onze leefomgeving, nu en in de toekomst. Het borgen van deze kwaliteit vraagt om passende antwoorden op de uitdagingen voor de komende decennia. Het gaat daarbij om een evenwichtige aanpak van thema’s als waterkwaliteit, ecologie en regionale economie in combinatie met noodzakelijke aanpassingen op het vlak van waterveiligheid, zeespiegelstijging en een verder toenemende verzilting. Een aanpak waarbij we als Provincie Zeeland samenwerken met onze partners binnen het Gebiedsoverleg Zuidwestelijke Delta (GO ZWD) om ons doel van een ecologisch gezonde, veilige en economisch aantrekkelijke delta te kunnen realiseren.

Maatschappelijk effect Deltawateren
De leefomgeving wordt aangepast aan veranderende (klimaat)omstandigheden waardoor inwoners en bezoekers van Zeeland kunnen leven in een veilige, aangename en klimaatbestendige leefomgeving.

De kust, stranden en duinen, met daarachter het agrarisch landschap, aantrekkelijke dorpen en steden, de zilte natuur, onderscheidende evenementen en activiteiten, vormen samen een belangrijk kapitaal voor Zeeland, zowel voor bewoners, als voor bezoekers. Het in stand houden van die basiswaarden en toch economische ontwikkeling mogelijk maken is een gezamenlijke opgave voor onder andere gemeenten, (recreatieve) ondernemers, milieuorganisaties, waterschap, Rijkswaterstaat en de Provincie. Activiteiten die hiervoor worden ontplooid zijn de uitvoering van het actieprogramma Zeeuwse Kustvisie, waaronder versterking van de Zeeuwse kust door gebiedsontwikkelingen en het verhogen van de vitaliteit van de verblijfsrecreatie (inclusief voorkomen ondermijning), het stimuleren van (digitale) innovatie in de vrijetijdssector en verduurzaming en klimaatadaptatie (inclusief stikstofopgave) van de sector. Daarnaast stimuleren we oplossingen in plaats, vorm en tijd en het maken van cross-overs door de sector met andere belangrijke thema's zoals natuur-, steden- en waterbeleving. Verder blijft de realisering van een duurzaam toeristisch mobiliteitsnetwerk belangrijk, gekoppeld aan de opgave slimme mobiliteit. De Zeeuwse Kwaliteitskust levert daarmee een positieve bijdrage aan de kansen van de profilering van Zeeland als jaarrond bestemming en meer spreiding van onze gasten over Zeeland. De huidige economische crisis als gevolg van de coronamaatregelen onderschrijft het belang van een toekomstbestendige en robuuste sector, maar ook het belang van meer inzicht in onze gasten aan de hand van een Zeeuwse kennisagenda en in de impact van bezoekersstromen op onze economie, leefbaarheid en voorzieningen.

Maatschappelijk effect Kwaliteitskust: recreatie, toerisme en vrijetijd
Versterking van de recreatieve en toeristische aantrekkingskracht van Zeeland door het versterken van de kwaliteit van natuur, landschap, mobiliteit, recreatief- toeristische voorzieningen en stimuleren van ondernemers. Indirect wordt daarmee een bijdrage geleverd aan werkgelegenheid, draagkracht voor voorzieningen en de leefomgeving in Zeeland.

In 2021 zetten we de voorbereiding voort om in 2023 te kunnen voldoen aan de nieuwe Omgevingswet. De Omgevingswet is de grootste wetswijziging sinds de invoering van de grondwet. In de Omgevingswet worden 26 wetten en meer dan honderd ministeriele regelingen op het gebied van ruimte, wonen, milieu, natuur, water en infrastructuur samengevoegd. Het doel van de Omgevingswet is: “van bescherming van de fysieke leefomgeving via een werende benadering van activiteiten, naar een beleidscyclus waar de continue zorg voor de kwaliteit van de fysieke leefomgeving centraal staat en ruimte ontstaat voor ontwikkeling.”

Door deze nieuwe wet verandert er veel in Zeeland, ook de rol van de Provincie verandert. De Omgevingswet geeft aan dat burgers en initiatiefnemers niet langer geconfronteerd moeten worden met een gefragmenteerde overheid. Alle overheden zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de fysieke leefomgeving. Om dit te bereiken moeten de overheden onder de Omgevingswet intensiever samenwerken. Het digitale stelsel is een belangrijk spoor van de implementatie Omgevingswet en maakt onderdeel uit van dit programma.
Voor de digitalisering van de Omgevingswet wordt een digitaal stelsel ontwikkeld. Een belangrijke component hierin is het Omgevingsloket. Alle informatie over de fysieke leefomgeving wordt gebundeld in het Omgevingsloket.
Via het Omgevingsloket kunnen initiatiefnemers digitaal een vergunningaanvraag of melding indienen en kan via prikken op de kaart gezien worden welke regels er gelden op een bepaalde locatie. Daarnaast kan ook informatie over de fysieke leefomgeving worden opgevraagd. Alle overheden dienen aangesloten te worden op het Omgevingsloket om deze te voorzien van informatie. Zeeuwse afstemming is nodig om met partijen afspraken te maken hoe we aansluiten, welke informatie er wordt aangeleverd en welke nieuwe (werk) processen er ingericht moeten worden.

Omgevingsagenda
Daarnaast werken we binnen het programma Fysieke Leefomgeving aan het opstellen van de Omgevingsagenda. In de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is het instrument van de omgevingsagenda per landsdeel geïntroduceerd. De Omgevingsagenda Zuidwest is de gezamenlijk bestuurlijke agenda voor de fysieke leefomgeving van het Rijk en regio’s Zeeland en Zuid-Holland. Voor Zeeland zijn hier drie prioritaire thema’s benoemd: North Sea Port District & Terneuzen, De kust van de delta, Transitie landelijk gebied. Hierbij is North Sea Port District tevens aangewezen als NOVI gebied. In de Omgevingsagenda Zuidwest worden de opgaven voor Rijk en regio rond deze thema’s in beeld gebracht en worden afspraken vastgelegd over de gezamenlijke aanpak van deze opgaven. Doel is om de Omgevingsagenda in 2022 vast te stellen. De omgevingsagenda is in samenhang met de Zeeuwse Omgevingsvisie opgesteld.

Maatschappelijk effect Omgevingswet en omgevingsagenda
Met de voorbereiding op de Omgevingswet en de vier andere strategische opgaven draagt de Provincie bij aan een nieuwe manier van samenwerken tussen overheden onderling en tussen overheden en het netwerk. Het doel is een gezonde, veilige leefomgeving en het doelmatig gebruik van de beschikbare ruimte, waardoor ook directe bijdrage geleverd wordt aan het versterken van de recreatieve en toeristische aantrekkingskracht van Zeeland.

Een passende duurzame woning en een prettige woonomgeving.
Demografische ontwikkelingen (vergrijzing, huishoudenverdunning), de noodzaak voor verduurzaming en aanpassing van woningen aan de zorg(behoefte) hebben een belangrijke invloed op de woonbehoefte. De vraag naar woningtypen en woonmilieus verandert hierdoor. Het gaat niet alleen om aantallen woningen, maar ook om een match met de kwalitatieve vraag en een koppeling met duurzaamheidsdoelen. De aanpassing van de bestaande woningvoorraad door sloop, herstructurering, woningaanpassing en verbetering is een lastige opgave, lastiger nog dan het toevoegen van woningen aan de woningvoorraad. 
Deze opgave is in 2019 in beeld gebracht door het Kwalitatief Woononderzoek Zeeland (KWOZ). De opgave is aanzienlijk en verschilt per regio. Daarnaast is in 2020 o.a. tijdens het congres flexwonen aandacht gevraagd voor flexibele woonvormen voor spoedzoekers en voor de huisvesting van buitenlandse werknemers. In het vervolg op dit congres is flexwonen een integraal onderdeel geworden van het Zeeuwse woonbeleid. Met de gemeenten is de Zeeuwse woonagenda opgesteld waarin met bestaande en nieuw te ontwikkelen instrumenten gezamenlijk wordt gewerkt aan een toekomstbestendige woningvoorraad. De provincie ondersteunt dit met de inzet via bestaande en nieuwe instrumenten, zoals de Provinciale Impuls Wonen, investeringen via de regiodeal, leningen voor woningverduurzaming, hergebruik van leegstaande panden en een gebiedsgerichte aanpak. 

Om nieuwbouw beter aan te laten sluiten op de toekomstige kwalitatieve vraag is de notitie “Ruimte voor woonkwaliteit” opgesteld. Aan de hand hiervan worden met individuele gemeenten plannen van aanpak opgesteld. Het doel hiervan is om gemeenten met meer ruimte te bieden voor woningbouwplannen die beter aansluiten bij de toekomstige behoeften. Hierin worden afspraken gemaakt over de bestaande nieuwbouwplannen, zodat deze beter aansluiten bij de toekomstige behoefte.  Hiermee wordt ruimte gecreëerd waardoor gemeenten met woningbouw meer flexibel en adaptief kunnen inspelen op de kwalitatieve behoefte. Er zijn hiervoor plannen van aanpak opgesteld met de Zeeuws Vlaamse gemeenten.

In dit thema speelt ook de versterking van de functie van de stad als plek om te winkelen, te leven en te ontmoeten. Deze functie staat onder druk, o.a. door de toename van leegstand in de detailhandel en maatschappelijk vastgoed. We haken hierop aan als partner met een visie op detailhandel, cultuur en bebouwde omgeving (m.n. herbestemming). Onze rol is hier vooral faciliterend (bijv. richting stedennetwerk Z4) en stimulerend (bijv. richting initiatief om met leegstaande plekken en panden om te gaan of wijkverbetering te ondersteunen).

Maatschappelijk effect
Zeeland is een provincie waar het goed wonen, werken en leven is.

We werken aan het beschikbaar hebben van voldoende planologische ruimte voor havenontwikkeling en bedrijven en zetten in op een kwaliteitsimpuls en de verduurzaming van terreinen. Belangrijke instrumenten zijn de behoefteprognose voor bedrijventerreinen en de regionale bedrijventerreinenprogrammering die de gemeenten op basis daarvan opstellen. Met de subsidieregeling Fonds Impuls Bedrijventerreinen ondersteunt de Provincie de gemeenten. In 2020 is deze regeling geëvalueerd. Op basis daarvan is de regeling aangepast, waarbij de nadruk is komen te liggen op kennis ontwikkeling, verduurzaming en zwaardere vormen van herstructurering. In 2019 is een subsidieregeling geopend voor het uitvoeren van duurzaamheidsscans. In 2021 is op basis van deze scans een demoproject voor de verduurzaming van bedrijventerreinen gestart op bedrijventerrein Welgelegen in Tholen, met inzet van de gelden uit de regio envelop. Het doel is om in 2022 een tweede demo te starten.

Maatschappelijk effect
Zeeland is een provincie waar het goed wonen, werken en leven is.

*** Nieuwe gegevens Kenniscentrum Kusttoerisme dat jaarlijks wordt verzameld op basis van o.a. toeristenbelasting.

**** Bron: CVO; algemeen oordeel van Nederlandse vakantiegangers voor hun vakantie in Zeeland. Deze gegevens zijn beschikbaar tot en met 2019.