1-2 Strategische opgave

Door verbrandingsmotoren, industrie en uit landbouw komen stikstofverbindingen vrij. Deze verbindingen, NH3 en NOx, komen direct ofwel via neerslag terug in onze omgeving. Dit is niet alleen schadelijk voor onze gezondheid, het zorgt  in natuurgebieden voor een toename van vegetatie die van een voedselrijke omgeving houden, ten koste van vegetatie die daar juist niet van houdt. Op haar beurt heeft dit weer gevolgen voor het voorkomen van andere soorten planten en dieren. Daardoor ontstaat uiteindelijk een afname van de biodiversiteit. Dit is op termijn ook schadelijk voor de economie. Landbouw en recreatie zijn namelijk gebaat bij een goede biodiversiteit.

Het PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) werd ontwikkeld om zowel economische ontwikkelruimte te behouden als de natuur in Nederland te verbeteren . De natuur werd door herstelmaatregelen verbeterd en door maatregelen in verschillende sectoren te nemen zou de uitstoot van stikstof verminderd worden.  Vooruitlopend daarop konden vergunningen worden verleend. De Raad van State deed op 29 mei 2019 uitspraak dat de PAS niet als kader mag worden gebruikt voor de vergunningverlening. Pas wanneer maatregelen om de uitstoot te verminderen voldoende zekerheid geven is dat weer mogelijk. Daardoor kwam de vergunningverlening tot stilstand. 

Samen met het Rijk en de andere provincies is daarom gestart met een nieuwe aanpak voor de opgave stikstof. Provincie Zeeland geeft daarnaast ook haar eigen invulling: De strategische aanpak stikstof. Hierin werken we via drie actielijnen aan een goede staat van de Zeeuwse natuur:

1. vermindering stikstofdepositie
2. versterken van de natuur
3. informatie, communicatie en vergunningverlening

In 2022 heeft het Rijk zowel de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering (hierna: WSN), als de startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied vastgesteld. De Zeeuwse aanpak is hier niet strijdig mee, maar vraagt in 2023 wel een herijking.

Provincie Zeeland heeft in de strategische aanpak stikstof de volgende doelen centraal gesteld:

• Korte termijn (2020-2022): stikstofruimte vrij maken.
• Korte termijn (2020-2022): een systeem ontwikkelen waarmee vergunningen kunnen worden verleend voor nationale en regionale projecten die passen bij Zeeland.
• Lange termijn (2020-2050): zoveel mogelijk behalen van een goede ecologische toestand van onze natuur, door het toewerken naar een goede staat van instandhouding van de Natura2000 gebieden in 2050.

Dit doen we via een middellange termijn (2020-2030) en tussendoelen. De aanpak per gebied kost meerdere jaren  en draagt bij aan meerdere doelen:

1. Het bereiken van een duidelijke daling van de stikstofdepositie, om de kwaliteit van stikstofgevoelige Natura2000-gebieden te versterken. 
2. Het verlagen van de stikstof neerslag om ruimte te maken om vergunningen te kunnen verlenen.

Meerdere opgaven in een gebied combineren waardoor grote opgaven samenhangend worden opgepakt.

Deze doelen zullen een plek moeten krijgen in het verplicht op te stellen gebiedsplan. Op basis van de WSN moeten provincies deze in juli 2023 vaststellen. In 2023 zal samen met het rijk worden bepaald in welke mate ook de NPLG doelen hierin opgenomen moeten worden. Provincie Zeeland onderschrijft de NPLG gedachten dat stikstofaanpak in samenhang met andere urgente doelen in het landelijk gebied moet worden gedaan.

Hoewel de Wsn en het NPLG niet strijdig zijn met de Zeeuwse inzet, vraagt deze versnelling en verbreding, in combinatie met de verplichting dit te verwoorden in het gebiedsplan, wel een herijking van de inzet. De inzet van een compacte opgave stikstof blijft belangrijk, maar zal worden verstevigd met het oog op het toenemen van doelen. Ook in 2023 richt de opgave zich op het zoeken naar oplossingen voor vergunningverlening en op het bieden van kennis en informatie aan initiatiefnemers. 

Naast het verlenen van vergunning, maken we met een aanpak gericht op bepaalde gebieden de natuur sterker.  Dat doen we door middel van natuurontwikkeling, natuurherstel en door de bronnen in de buurt van Natura2000 gebieden aan te pakken. In deze aanpak leggen we verbinding met andere opgaven in het gebied. Deze aanpak zal via het NPLG belangrijker worden, en breder worden toegepast dan alleen in N2000 gebieden.

Verder houden we de ontwikkeling van stikstof neerslag in de gaten door monitoring. Via sensoren, satellietbeelden en meer metingen wordt gewerkt aan verbetering van de modellen. Monitoring draagt tevens bij aan draagvlak. Tot slot is het buitenland een belangrijk punt van aandacht . Het grootste deel van de stikstof in Zeeland is afkomstig uit het buitenland en (internationale) scheepvaart. Zonder aanpak in het buiten land en bij scheepvaart is het moeilijk onze doelen te halen. 

Naast personele inzet is er ook inzet via financiële middelen en regelingen. Deze zijn deels afkomstig van het Rijk. Via de opgave stikstof zijn er middelen voor monitoring en proces beschikbaar. Ook in de investeringsagenda van de provincie is budget opgenomen voor bronaanpak. Het rijk heeft voor de komende jaren miljarden beschikbaar gesteld via het transitiefonds. Capaciteit, maatregelen en processen worden daaruit gefinancierd.

In de voorjaarsnota 2020 is stikstof als opgave benoemd. Kern van de opgave is dat deze alleen kan slagen als alle sectoren bijdragen aan de oplossing. Daarom vormen alle betrokken partijen samen een bestuurlijk overleg stikstof Zeeland. Ook zitten alle partijen in een externe werkgroep, en per gebiedsgerichte aanpak zijn de direct belanghebbenden vertegenwoordigd. Deze aanpak is nog belangrijker geworden sinds de start van het NPLG en de koppeling van stikstof aan andere opgaven in het landelijk gebied. 

Binnen de organisatie zijn er sterke relaties met programma's, opgaven en afdelingen. Met name de relatie met Natuur, platteland en landbouw en met vergunningverlening is van groot belang. In 2023 zal deze interne organisatie, met name met het oog op de uitvoering van het vast te stellen gebiedsplan, worden herzien. De opgave heeft tot doel het maatregelen op te starten en uit te werken, waarna de uitvoering in een andere onderdelen van de organisatie plaats vindt. 

Op 10 juli 2020 hebben PS de strategische aanpak stikstof vastgesteld.  De aanpak stikstof is continu in ontwikkeling, onder andere door landelijke ontwikkelingen. Zo is tussentijds de minister van landbouw met haar aanpak in het coalitieakkoord gekomen en heeft de commissie Remkes adviezen uitgebracht, gevolgd door de WSN en het NPLG in 2022. Het verschijnen van de startnotitie NPLG heeft tot veel onrust geleid. (Wederom) is dhr. Remkes gevraagd hierover met alle betrokkenen in gesprek te gaan. Dit heeft direct effect op de Zeeuwse aanpak, en de provincie Zeeland is in grote mate afhankelijk van de landelijke ontwikkelingen. In het proces is daarom zowel de relatie met externe partijen als met PS van groot belang. De strategische aanpak kan tussentijds dan ook  worden aangevuld. 

In 2023 blijven we inzetten op de pijlers uit de Zeeuwse aanpak stikstof, en herijken we die op basis van het NPLG en de WSN. In 2023 zal daarom het gebiedsplan moeten worden vastgesteld.
Vermindering stikstofdepositie: In 2023 wordt de vrijwillige opkoopregeling veehouderijen afgerond, en worden naar verwachting de 2e fase van deze regeling en andere regelingen open gesteld. Afhankelijk van de voorwaarden in deze fase en de aanmeldingen zal ook deze benut worden. Het Rijk zal deze maatregel zelf uitvoeren en Provincies zijn hier bij betrokken. Naast vermindering van neerslag uit de agrarische sector zetten we in 2023 in op het invullen van maatregelen van het rijk in andere sectoren. Walstroom voor scheepvaart is hiervan een voorbeeld. De inzichten die in 2022 met betrekking tot bronmaatregelen zijn verkregen, zullen in 2023 worden beoordeeld op hun effect en kansrijkheid, met het doel dit in het gebiedsplan op te nemen. Naast het nemen van bronmaatregelen blijven we inzetten op het reduceren van stikstofdepositie uit het buitenland. Hiervoor werken we samen met Brabant en Limburg aan een kader voor vergunningverlening en met het Rijk in een buitenlandstrategie. 

Het verbeteren van natuur gebeurd in 2023 via het programma natuur en via het gericht aanpakken van de gebieden. Het NPLG vraagt verbreding van deze gebiedsaanpak. Andere urgente opgaven in het landelijk gebied, zoals zoet water, waterkwaliteit, verdroging en dergelijke, worden in samenhang met stikstof aangepakt. In 2023 wordt voor de Kop van Schouwen en de Manteling van Walcheren deze aanpak verder uitgewerkt. In de gebiedsgerichte aanpak komen het programma natuur en de maatregelen om stikstof neerslag  te verminderen samen en worden andere opgaven die er spelen in samenhang opgepakt. Buiten N2000 gebieden wordt in 2023 bekeken welke opgaven er spelen, die wél een relatie met stikstof moeten hebben. Dit alles moet in het gebiedsplan opgenomen worden.  

Om de resultaten  te bereiken is de derde pijler, monitoring, van groot belang. Het in 2021 opgezette dataportaal is in 2022 verder doorontwikkeld en breder beschikbaar gesteld. Hierin komen metingen, modellen en andere stikstofgegevens samen. In 2023 gaat dataverzameling, onder andere via satelliet metingen verder. Dit is de basis voor de inhoud van het gebiedsplan.

Tot slot gaat de Provincie Zeeland in 2023  door met vergunningverlening. Dit is erg afhankelijk van de ontwikkeling in juridische procedures. In 2022 zijn door rechters nieuwe uitspraken gedaan, waardoor vergunningverlening steeds ingewikkelder is geworden. Duidelijk is dat in 2023 vergunningverlening moeilijk blijft. Een tweetal belangrijke punten in vergunningverlening zullen zijn het legaal maken van de PAS melders en het opzetten van de stikstofdepositie bank. Voor het legaliseren van de PAS melders is het noodzakelijk dat er ruimte vrijgemaakt wordt. Op dit moment kan dat alleen via opkoop van veehouderijen, waardoor dit in Zeeland langzaam verloopt.